Быйыл июль айны 25- де Алийланы Умар атлы Къарачай-Черкес кърал Университетде, миллетлени ишинден, кебчюлюк коммуникацияла бла басманы хакъындан Министерствону башламчылыгъы бла къуралгъан, «Формирование антиэкстремистского сознания молодежи: теория, практика, стратегия», деген темагъа аталыб тегерек стол болуб етдю. Кенгешни ишине, КъЧКъУ-ну ректору Езденланы Таусолтан, басманы министири Хапиштов Мурат, Къарачай-Черкесияда Къыбла клиса округну джуаблы динчиси протоирей Субтельный Евгений,Къарачай шахар бла Къарачай району раис- имамы Орусланы Ахмат хаджи, экстремизмге къаршчы Аралыкъны тамадасыны
орунбасары Абазыланы Марат, урунууну Министерствосунда , курортла бла джаш телю политика белюмню тамадасы Пахоменко Наталья, республиканы кебчюлюк коммуникацияла бла басманы Министерствосуну кенгешчиси Кумуков Альберт, КъЧКъУ-ни къоркъуусузлукъ джанындан проректору Згонников Евгений дагъыда башхала къошулдула. Тегерек столну модератору, Университетни билим берген сферасында педагогика бла миллет культураланы тинтиу педагогика лабораторияны заведующийи Къойчуланы Айтек болду. Тегерек столну ишин башлай Алим-Джашар улу Айтек былай чертди, бюгюн джыйылыугъа келгенле эм алгъа джаш телюню ангысында
терроризмге къаршчылыкъ сезимни мардаларын сюзерге керекдиле. Алай болур ючюн дин бла политика источниклени хайырландырыргъа керекди. Джаш адамны мыйысына, бизни миллет культураны къарамына къаршчы болгъан башха затланы сингдирмезге мадарла излеудю. Экстремизмге къаршчы кюрешни бардыргъан усталаны артыкъ да бек кебчюлюк информациялада ишлегенлени, болумсузлукъларын къоратыргъа кюреширге керекди. Къаугъараннган миллетчиликге къаршчы турургъа керекди. Кесини сезюнде Университетни ректору Езден улу Таусолтан, республиканы дин келечилерини джаш телю бла иш бардырыулары къарыусуз болгъанын чертди артыкъ да бек билим бериу сферада. Динни юсю бла чыкъгъан соруулагъа къуру дин юсю бла хапарлы болгъпн адамла бла къалмай дин къуллукъчула да джуаб берирге керекдиле деген оюмгъа разы болгъанын чертди Узден улу Таусолтан. Джаш телю бла динчилени арасында келишимликни проблемаларыны юсюнден Абаза районда Къарачай-Черкесияны Мусоиманларыны Управлениясыны джуаблысы Апсов Анзор хаджи селешди. Ол артыкъ да бек, республиканы межгитлерини имамларыны джаш телюню арасында сыйлары уллу болалсагъанын чертди. «Бюгюнлюкде кебчюлюк информациялагъа кенг джол ачылгъаны себебли, джаш адамла межгитде даулашыб тебрейдиле межгитни имамына да тынгыламай. Ала Бирлешген Араб Эмиратлагъа Сауд Аравиягъа телефон бла селешиб, андагъы шейхлени оюмларын тюзге санайдыла межгитни имамындан эсе. Даулашыу намазны заманында да чыгъаргъа боллукъдула. Аны юсюне да джаш адамла , бир джаны бла да эркинликлери болмай медгитледе ауаз бериб башлайдыла. Джорукъ сакълагъан органлагъа , аеслерин тюз джюрютмеген джаш адамлагъа имам тарыгъыу этсе,асламысында ала келиб джыйылгъан джамагъатны аллында имамны терс этиб уялтадыла. Ол а, динчилени джамагъатны аллында аман кезден кергюзеди». Анзор хадж дагъыда, джорукъ сакълагъан органланы келечилери аллай бузукъ излегенлени межгитден Чыгъарыргъа керекдиле деб чертди. Къарачай шахар округну пресс-къуллугъуну баш устасы Кечерукъланы Зульфия , школлада дуния дин культурала бла свет этиканы Таммаларындан дерсле берген устазланы сынамлары къарыусуз болгъанын айтды. Джангыз республикада ОРКСЭ предметден устазланы сынамларын есдюрюрге мадар
табыллыкъ тюлдю. Болум ол заманда тюрленникди, аны юсю бла энчи Федерал программа алынса, деб чертди Кечерукъланы Зульфия.
ОРКСЭ предсетден дерс бериу теманы юсю бла Къарачай-Черкесияда Къыбла клиса округну джуаблы динчиси да селешди. Ол былай айтды: « Биз хаман да быллай тегерек стола, джыйылыула къураб бир соруугъа джуаб изоеб кюрешибиз:« Джаш телюню ангысын дин экстремизм аючлпмезча не этерге керекди‽»Аны юсю бла тюрлю-тюрдю оюмла да айтыладыла. Алай а эм кел къалдыргъан а не затды, бизде болгъан мадарланы хайырландырмайбыз аланы магъаналыкъларын сансыз этиб. Школлада дуния динлени культураларыны Тамаллары дерсни окъутулгъанын алыб къарайыкъ. Бизни республикада окъуу заведенияланы асламысы , «Ислам динни Таммалары» боа «Православ динни Тамаллары» эмда дунияда баш динлени тамаллары модульну бир джанында къоюб «Светская Этика» деген модульну сайлвйдыла. Къауум джылдан бизни клисалагъа, межгитлеге джюрюрюк иертюнчю классланы сохталарына , ала къаллай культура бла динни джюрютгенлерин иолу ангылатыргъа мадарыбыз барды. Сабийлени ангыларын тюз джанына бурургъа керекди. Ол инструментден биз нек джанлайбыз, анга къаллай да болсун тюз джуаб табылмайды. Аны юсюне да, ол сорууну юсю бла ата-анала оноу
этмейдиле, окъуу заведенияланы алминистрациялары этеди. Ала къаллай заявлениягъа къол салгъанарвн да билмейдиле, дин къуллукъчу уа джыйылыугъа келиб аны юсюнден хапарлаб тебрегенлей, школну адинистрациясы, устаз коллектив кесини сайлауун этгенди деб кемиб къояды, ата–анала ва ол оноугъа сыйынмасала, сабийлерин кеслери сайларгъа мадар берген школгъа салыгъыз дейдиле. Аллай болумгъа табды деб къалай айтыргъа боллукъду?Тамбласында бюгюн дашчыкъла бла къызчыкъла экстремистлеге ал буруб ала айтханнга,ауаз бергеннге сыйынныкъдыла. Биз а кесибизни дин культурабызны сабийлерибизге сингдирликле, аны этмедик аллай мадарыбыз бола да тургъанлай, биле- биле эрек этдик. Интернет пространство да бизни кезден таша къалады. Бюгюнгю кюнде аны къолда тутхан мадарла аздыла. «Барын да тыяргъа» деген сезле, сезлей калыб кетерлерин англайбыз. Тюзю да, бюгюнгю блогосферада «тюз» къауумла, сообществола къураргъа боллукъду, ала «терс» публикациялагъа къаршчылыкъгъа сирелликдиле. Аллай марда уа бютеу проблемаланы къоратдыраллыкъ тюлдю. Биз абадан къауум, бизни джаш телю къауумубуз болгъан интернет къауумлагъа нек джазылмазгъа керекбиз.Мен ызлаб айланнганны юсюнден айтмайма, алай анда тюз позицияны айтыргъа боллуеъду атынгы джашырыб.Тюз, оюмлашдвргъан сез, заманында бизнии сабийлени ала алгъан информация тюзмюдю огъесе терсмиди деб сагъыш этдирликди. Былайда ,аны ючюн къуралгъан комиссияла джукъгъа джарарыкъ тюлдюле. Интернет пространствону тюз информация бла биз барыбыз да бирлешсек иолиурургъа боллукъбуз, аны бла сабийлерибизни ангыларын сындырыргъа излегенлени хорларыкъбыз».Ахырында Къойчу улу Айтек, Эресейнии тюрлю-тюрлю дин окъуу заведенияларындан бардырылгъан социал сорукну эсеблерин окъуду. Ол сорулгъан адамланы 7 проценти айтхандан, бизни къралда къоркъуу деген джайылыб барады. Тегерек столну келечилери чертгенден, ол сорулгъан джети процент айтхан, Эрнсей бардыргъан миллет бла дин политиканы тюзлюгюне шагъатлыкъ этеди. Андан сора да КъЧКъУ ректору Езденланы Таусолтан да былай чертди,къысха заманда Университет дуния динлени Таммалары бла
светский этика предметден устазланы сынамларын еслюрюб башларыкъды эмда джорукъ сакълагъан органланы къуллукъчулары бла кърал учрежденияланы келечилерин дин джаны бла билимлерин есдюрюр программа къураллыкъды.